thanassis sarantos

"Ψυχολογία Συριανού συζύγου"

του Εμμανουήλ Ροΐδη

Low Budget Festival - Ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης"

στις 25-26-27 Νοεμβρίου 2012

"Ἀπαραίτητος ὅρος ἁρμονικῆς συμβιώσεως μὲ γυναῖκα φιλάρεσκον εἶναι ν᾿ ἀποκρύπτῃ τις ἐπιμελῶς εἰς αὐτὴν δυὸ τινά: τὰ ἐννέα δέκατα τῆς ἀγάπης του καὶ τὸ ἥμισυ τουλάχιστον τῆς περιουσίας του..."

Εμμανουήλ Ροΐδη

“Ψυχολογία Συριανού συζύγου”(1894)

O Θανάσης Σαράντος μετά από τα δύο επιτυχημένα σόλο του σε διηγήματα του ΑλέξανδρουΠαπαδιαμάντη ("Ο Αμερικάνος" το 2009-2012 και"Όνειρο στο Κύμα" το 2011-2012) επανέρχεται με το αριστουργηματικό δίηγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη.

Low Budget Festival -Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης στις 25-26-27 Νοεμβρίου 2012

Το έργο

«Το διήγημα του Εμμανουήλ Ροΐδη Ψυχολογία συριανού συζύγου γράφτηκε το 1894 και αποτελεί ένα απ’ τα χαρακτηριστικότερα διηγήματα του συγγραφέα. Σε αυτό ο Ροΐδης μας παρουσιάζει τις αγωνίες ενός ερωτευμένου συζύγου, λίγους μήνες μετά το γάμο του με τη φιλάρεσκη σύζυγό του, Χριστίνα. Τα βάσανα που νιώθει στη συμβίωσή του με τη σύζυγό του τον κάνουν να αναθεωρήσει τις απόψεις του για το γάμο και τον έρωτα.

Το διήγημα ξεκινά και ο συριανός σύζυγος μας εξομολογείται απ’ την αρχή ότι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο παντρεύτηκε τη σύζυγό του, ήταν γιατί ήθελε να «γλιτώσει» από την κατάσταση του ερωτευμένου! Αφού μας περιγράψει την απόφασή του να παντρευτεί και το γαμήλιο ταξίδι του ζεύγους στην Τζια, αναφέρει χαρακτηριστικά: «μετ’ ολίγας ημέρας θα ήμην πάλιν πολύ περισσότερον παρά προ του γάμου μου ερωτευμένος και δυστυχής». Αιτία για όλα αυτά οι χοροεσπερίδες που συνήθιζαν να πηγαίνουν οι κυρίες της Σύρου και τα διαρκή φλέρτ της συζύγου του από νεαρούς και μη χορευτές. Σιγά - σιγά ο σύζυγος μετατράπηκε από ορκισμένος ανεξάρτητος άντρας σε υποχείριο της συζύγου του και μάλιστα χαιρόταν ιδιαίτερα γι’ αυτό, γιατί έτσι διατηρούνταν ζωντανό το πάθος του γι’ αυτήν.

Ο Ροΐδης σε αυτό το διήγημα με το χαρακτηριστικό δηκτικότατο χιούμορ του μας ηθογραφεί τον χαρακτήρα της φιλάρεσκης συζύγου, για την οποία αναφέρει «Οι πόθοι της εφαίνοντο περιοριζόμενοι εις το να θαμβώνη τας Συριανάς δια της πολυτελείας των εσθήτων της, και να ράπτη εις την άκραν αυτών πολυπληθές επιτελείον θαυμαστών». Μάλιστα ότι τυχαίνει να κερδίσει ένα μεγάλο ποσό από κληρονομιά δεν τολμά να αποκαλύψει στη σύζυγό του το ευτυχές γεγονός γιατί υποστηρίζει ότι «Απαραίτητος όρος αρμονικής συμβιώσεως με γυναίκα φιλάρεσκον είναι ν’ αποκρύπτη τις επιμελώς εις αυτήν δύο τινά: τα εννέα δέκατα της αγάπης του και το ήμισυ τουλάχιστον της περιουσίας του». Ο συγγραφέας με την Ψυχολογία συριανού συζύγου κατορθώνει να μας δώσει με παραστατικότητα και δηκτικότητα τους προβληματισμούς του ζηλιάρη συζύγου εξαιτίας της φιλαρέσκειας της συζύγου του και να μας χαρίσει ένα απολαυστικό ανάγνωσμα που ελκύει λόγω του θέματός του τον αναγνώστη μέχρι και σήμερα.»

Περίληψη

«Η "Ψυχολογία Συριανού συζύγου" (1894) είναι ένα από τα διηγήματα της τελευταίας φάσης του ροϊδικού έργου και αποτελεί ταυτόχρονα ένα δείγμα του ανατρεπτικά ειρωνικού ύφους του με δόσεις σάτιρας για τα λογοτεχνικά δεδομένα της Ελλάδας και όχι μόνο.»

Είναι Συριανός, αμετανόητος εργένης, ώσπου ερωτεύεται. Και αναθεωρεί... Από εργένης, θα γίνει σύζυγος. Όχι όμως από έρωτα, αλλά για να γλιτώσει από την «κατάσταση του ερωτευμένου»!

Όσο περνάει ο καιρός διαπιστώνει ότι ο έρωτας αντί να κοπάσει έχει φουντώσει... Και τότε αρχίζει το προσωπικό του παραλήρημα και οι εφιαλτικές νύχτες του, αποτελούμενες από υποψήφιους εραστές, εκνευριστικές χοροεσπερίδες και προκλητική κοκέτικη συμπεριφορά της γυναίκας του. Της κρύβει το μέγεθος της αγάπης του, αλλά και της περιουσίας που αποκτά: «Απαραίτητος όρος αρμονικής συμβιώσεως με γυναίκα φιλάρεσκον είναι ν’ αποκρύπτη τις επιμελώς εις αυτήν δύο τινά: τα εννέα δέκατα της αγάπης του και το ήμισυ τουλάχιστον της περιουσίας του...". Ώσπου βρίσκει την λύση και θα μπορέσει να καταλαγιάσει τον πυρετό του βρίσκοντας το λυτρωτικό "κινίνον", που δεν είναι παρά το ίδιο το πάθος του: η χαρά ότι έτσι η φλόγα της αγάπης του μένει ζωντανή...

Συντελεστές:

Σκηνοθεσία-ερμηνεία : Θανάσης Σαράντος

Μουσική: Xαράλαμπος Γωγιός

Σκηνική επιμέλεια-Κοστούμια: Λίνα Μότσιου

Φωτισμοί: Σάββας Σουρμελίδης

Video art : Nίκος Ζάππας

Βοηθοί σκηνοθέτη: Mάρκος Τσούμας-Δημήτρης Κερεστεντζής

Οργάνωση παραγωγής : Παρασκευή Κουτούμπα

Παραγωγή : εταιρεία θεάτρου «Ηθικόν Ακμαιότατον»

Βιογραφικά σημειώματα

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης γεννήθηκε στις 28 Ιουλίου 1836 στην Ερμούπολη της Σύρου από εύπορους και αριστοκρατικής καταγωγής (εκΧίου) γονείς, τον Δημήτριο Ροΐδη και την Κορνηλία το γένος Ροδοκανάκη. Το 1841 η οικογένειά του μετακόμισε στην Ιταλία λόγω του διορισμού του πατέρα του σε μεγάλο εμπορικό οίκο της εποχής, με έδρα τη Γένοβα, και αργότερα της υπηρεσίας του ως Γενικού Προξένου της Ελλάδας. Σε ηλικία δεκατριών ετών, και ενώ οι γονείς του είχαν εγκατασταθεί στο Ιάσιο, ο Ροΐδης επέστρεψε στην Ερμούπολη, όπου σπουδάζει εσωτερικός στο φημισμένο ελληνοαμερικανικό λύκειο Χ. Ευαγγελίδη. Συμμαθητής του ήταν ο λόγιος, συγγραφέας και έμπορος Δημήτριος Βικέλας και μαζί εξέδιδαν μια εβδομαδιαία χειρόγραφη εφημερίδα υπό τον τίτλο Μέλισσα.

Το 1855 αποφοιτώντας εγκαταστάθηκε στο Βερολίνο για θεραπεία για το πρόβλημα της βαρηκοΐας που είχε εμφανιστεί από τα μαθητικά του χρόνια και συνέχισε να τον ταλαιπωρεί σε όλη τη ζωή του. Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα φιλολογίας και φιλοσοφίας. Μετά από ένα χρόνο και εξ αιτίας της επιδείνωσης της υγείας του πήγε στο Ιάσιο και το 1857 στην Βραΐλα, όπου ανέλαβε την αλληλογραφία του εμπορικού οίκου του θείου του, Δημητρίου Ροδοκανάκη. Τότε ασχολήθηκε κρυφά με τη μετάφραση του Οδοιπορικού του Σατωβριάνδου, ο θείος του όμως το αντιλήφθηκε και τον παρότρυνε να την δημοσιεύσει. Την πλήρη μετάφραση εξέδωσε το 1860, έναν χρόνο αφού είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα μαζί με την οικογένειά του. Την επόμενη χρονιά ακολούθησε τους γονείς του στην Αίγυπτο, για θεραπεία της μητέρας του, όμως μετά τον αιφνίδιο θάνατο του πατέρα του το 1862 επέστρεψε με την μητέρα του και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, αποφασισμένος να μην ακολουθήσει τις εμπορικές δραστηριότητες που του είχε αφήσει ο πατέρας του αλλά να αφοσιωθεί στην ενασχόληση του με τα γράμματα.

Το 1866 ολοκλήρωσε την συγγραφή του μυθιστορήματος Πάπισσα Ιωάννα, έργο μέσα από το οποίο σατιρίζει τον κλήρο της Δυτικής Εκκλησίας την περίοδο του Μεσαίωνα. Το βιβλίο αφορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο (αφορισμός που άρθηκε αργότερα) αλλά με τις συνεχείς πέντε εκδόσεις του κατάφερε να καταξιώσει διεθνώς τον Ροΐδη (ως διάσημο ή μάλλον διαβόητο - κατά σημείωση του Αρίστου Καμπάνη), ο οποίος τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με γαλλόφωνες εφημερίδες ενώ το 1870 έγινε και διευθυντής της εφημερίδας Grèce(Γκρες).

Το 1873 απώλεσε σχεδόν όλη του την περιουσία που είχε επενδύσει σε μετοχές της Εταιρίας Λαυρίου και της Πιστωτικής.

Τον Ιανουάριο του 1875 και για 18 μήνες εξέδιδε με τον Θέμο Άννινο το εβδομαδιαίο περιοδικό, χιουμοριστικό στην αρχή, σατιρικό κατόπιν, Ασμοδαίος μέσα από τις σελίδες του οποίου είχε τη δυνατότητα να σχολιάζει την δημόσια και πολιτική ζωή της Ελλάδας καθώς και να συμμετέχει ενεργά σε αυτήν. Υπέγραφε με τα ψευδώνυμα «Θεοτούμπης», «Σκνίπας» και πολλά άλλα παρόμοια, τα περισσότερα μιας μόνο χρήσεως, αφού τα ψευδώνυμα αυτά φαίνεται πως ήταν συνήθως αναγραμματισμοί φράσεων που τόνιζαν κάτι που είχε αναφερθεί στο αντίστοιχο άρθρο.[1] Kαυτηρίαζε τη κομματική συναλλαγή της εποχής του, υποστηρίζοντας όμως την πολιτική του Χαρίλαου Τρικούπη.

Το 1877 άρχισε η διαμάχη του με τον Άγγελο Βλάχο, με αφορμή ένα κριτικό του κείμενο με τίτλο «Περί Συγχρόνου Ελληνικής Ποιήσεως», στο οποίο στρεφόταν κατά του ακραίουρομαντισμού και της πραγμάτωσής του στο έργο της Α' Αθηναϊκής Σχολής και των ποιητικών διαγωνισμών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1878 διορίστηκε έφορος στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην οποία εργαζόταν κατά την διάρκεια των κυβερνήσεων Τρικούπη, ενώ απολυόταν από τις κυβερνήσεις Δηλιγιάννη. Παράλληλα, εμφανιζόταν ως υπέρμαχος της δημοτικής με μια σειρά από γλωσσικές μελέτες αν και ο ίδιος έγραφε τα κείμενά του στην καθαρεύουσα. Το 1885 είχε ένα σοβαρό ατύχημα όταν τον χτύπησε μια άμαξα με αποτέλεσμα να σπάσει το σαγόνι του και να μην μπορεί να μιλήσει για μήνες. Το 1890 έχασε την ακοή του οριστικά.

Την περίοδο 1890-1900 δημοσίευσε το μεγαλύτερο μέρος του καθαρά αφηγηματικού του έργου, που περιλαμβάνει αρκετά διηγήματα. Μέχρι το τέλος της ζωής του συνεργαζόταν με πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες της εποχής στα οποία δημοσίευε διηγήματα και κριτικά άρθρα.

Πέθανε στην Αθήνα, στις 7 Ιανουαρίου 1904.

Ο Θανάσης Σαράντος σπούδασε υποκριτική στη Δραματική Σχολή τoυ Θεάτρου Τέχνης, σκηνοθεσία κινηματογράφου στη Νέα Υόρκη και αγγλική φιλολογία στο Αμερικανικό Κολέγιο Ελλάδας. Έλαβε υποτροφίες από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης και το Ίδρυμα Fulbright. Συμμετείχε, ως ηθοποιός και βοηθός σκηνοθέτη, στο Watermill Center της Νέας Υόρκης με τον Robert Wilson

(2000). Επίσης, συνεργάστηκε μαζί του ως ηθοποιός στην παράσταση «Προμηθέας» που παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2001. Ιδρυτής της αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας «ηθικόν ακμαιότατον», διασκεύασε και σκηνοθέτησε τα έργα «Καλιγούλας» του Αλμπέρ Καμύ που παρουσιάστηκε σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σε συμπαραγωγή με το ΚΘΒΕ το 1999-2000 (Θέατρο Καλαμαριάς και Θέατρο του Νέου Κόσμου) και «Ο Μικρός Πρίγκιπας» του Αντουάν ντε Σαίντ-Εξιπερί (Συνεργείο Τεχνών). Το 2005-06 παίζει ως ηθοποιός στο έργο της Κάριλ Τσέρτσιλ «Ένας Αριθμός» σε σκηνοθεσία του Τάσου Μπαντή. Το 2008 σκηνοθέτησε το έργο του Μάριους φον Μάγιενμπουργκ «Ο Άσχημος» στο Εθνικό Θέατρο. Το 2009 σκηνοθέτησε το νέο έργο του Μάριους φον Μάγιενμπουργκ «Ο Σκύλος, η Νύχτα και το Μαχαίρι» στο Από Μηχανής Θέατρο. Το 2009-10 σκηνοθετεί και παίζει στο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Ο Αμερικάνος» και την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2010 συμμετείχε στην παράσταση «Το Γάλα» του Βασίλη Κατσικονούρη (στο ρόλο του Αντώνη) σε σκηνοθεσία της Άννας Βαγενά. Έχει σκηνοθετήσει τρεις ταινίες μικρού μήκους, «Το Γάντι» 2001,«Εν Λευκώ» 2004, «Μαρία» 2009, οι οποίες έχουν κερδίσει βραβεία και συμμετοχές σε ελληνικά και διεθνή φεστιβάλ. Επίσης σκηνοθέτησε και ερμήνευσε με ιδιαίτερη επιτυχία το ομώνυμο διήγημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Όνειρο στο Κύμα» για το Φεστιβάλ Αθηνών 2011. Τιμώντας την επέτειο 100 ετών από το θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η «ηθικόν ακμαιότατον» ανέβασε εκ νέου την παράσταση του «Αμερικάνου» σε πολλές ελληνικές σκηνές ξεκινώντας το Δεκέμβριο του 2010 από τη Λαμία και εν συνεχεία σε Πάτρα, Λάρισα, Θεσσαλονίκη και Σκιάθο. «Ο Αμερικάνος» ανέβηκε εκ νέου στο Θέατρο – «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης», ενώ επίσης παρουσιάστηκε στην Καβάλα στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων 2011. 

Το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς επιστρέφει στην Αθήνα, στο Ίδρυμα "Μιχάλης Κακογιάννης", και το 2012 στα καλοκαιρινά Φεστιβάλ της Αττικής, σε Βύρωνα και Ελευσίνα, συνεχίζοντας το Σεπτέμβριο στα Ιωάννινα, τη Λάρισα και το Βόλο. Τέλος, "O Aμερικάνος" συναντάται ακόμα μια φορά με το αθηναϊκό κοινό στο Κινηματοθέατρο Τριανόν και στο θέατρο Ακροπόλ.