Ο Αμερικάνος (2009-2010)

«Ο Αμερικάνος»

Συγγραφέας: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Θέατρο «Άλεκτον», Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης» και περιοδεία (2009-2011)

Δεκέμβριος 2009 – Ιανουάριος 2010: Θέατρο Άλεκτον
Δεκέμβριος 2010 – Μάρτιος 2011: Θέατρο – «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης», περιοδεία σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Λαμία και Σκιάθο, Καβάλα, Κρήτη.

Σκηνοθεσία-Ερμηνεία: Θανάσης Σαράντος

Μουσικός-Ηχητικός Αυτοσχεδιασμός: Λάμπρος Πηγούνης

Σχεδιασμός Φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος
Σκηνική Επιμέλεια: Λίνα Μότσιου

Διεύθυνση Παραγωγής: Ζωή Κανελλοπούλου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Δημήτρης Κερεστεντζής

Βοηθός Σκηνογράφου: Χρήστος Λάσκαρης

Φωτογραφίες: Μαριλένα Σταφυλίδου, Τάκης Βεκόπουλος

Παραγωγή: Εταιρεία  θεάτρου ‘ηθικόν ακμαιότατον’

           

Μια θεατρική διασκευή του ομώνυμου κλασικού διηγήματος του Σκιαθίτη συγγραφέα για έναν ηθοποιό και για ένα μουσικό υπενθυμίζει τις διαστάσεις που μπορεί να πάρει η ανθρώπινη μοναξιά και η «αθεράπευτη» καχυποψία απέναντι σε οτιδήποτε άγνωστο ή φαινομενικά «ξένο». Ο ήρωας είναι «ξένος μέσα στον κόσμο του». Φυσικά, δεν είναι ούτε ξένος ούτε Αμερικάνος. Είναι ένας Έλληνας μετανάστης, που ύστερα από 25 χρόνια επιστρέφει στο νησί του και δεν τον αναγνωρίζει κανένας. Περιπλανάται μόνος στην αποβάθρα του λιμανιού και τριγυρνά στα σοκάκια της μικρής συνοικίας και στα χαλάσματα του πατρικού σπιτιού του. Το μόνο που τον κάνει να συνεχίζει να ελπίζει είναι ο έρωτας. Ο "Αμερικάνος" θα μπορούσε να είναι και η σημερινή ιστορία ενός μετανάστη εδώ στην Ελλάδα.

Στην  παράσταση ο Θανάσης Σαράντος ως αφηγητής, ερμηνεύει μια περσόνα του Παπαδιαμάντη, κρυφοκοιτάζει τη δράση και "μετατοπίζεται" σε όλα τα πρόσωπα που αφηγείται, με τη συνδρομή της μουσικής και των ήχων από τον συνθέτη Λάμπρο Πηγούνη.

Μια συνομιλία της απαστράπτουσας γλώσσας του Παπαδιαμάντη με ζωντανή μουσική. Το σύμπαν των ατμοσφαιρικών ήχων που παράγονται από μια αλλιώτικη χρήση του πιάνου συνάδει με όλη την ποικιλία, την δύναμη και τον πλούτο της συγκλονιστικής γλώσσας του κλασικού διηγήματος.

Ο «Αμερικάνος», παραγωγή της εταιρείας «ηθικόν ακμαιότατον»-η δραματοποιημένη διήγηση του ομότιτλου χριστουγεννιάτικου διηγήματος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από το Θανάση Σαράντο-ανέβηκε αρχικά ως συμπαραγωγή με την εταιρεία θεάτρου «Άλεκτον» το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2009 έως και την Πέμπτη 7 Ιανουαρίου 2010 στη σκηνή του θεάτρου «Άλεκτον». Η εταιρεία θεάτρου «ηθικόν ακμαιότατον», τιμώντας την επέτειο 100 ετών από το θάνατο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ανέβασε εκ νέου το έργο σε πολλές ελληνικές σκηνές ξεκινώντας το Δεκέμβριο του 2010 από τη Λαμία. Η περιοδεία συνεχίστηκε σε Πάτρα, Λάρισα, Θεσσαλονίκη  και στις 8 & 9 Ιανουαρίου του 2011 ο «Αμερικάνος» φιλοξενήθηκε με μεγάλη επιτυχία στο «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης». Στις 23 Ιανουαρίου 2011 η παράσταση πραγματοποιήθηκε στη γενέτειρα του συγγραφέα, τη Σκιάθο, στα πλαίσια επετειακής εκδήλωσης τιμής και μνήμης του Δήμου Σκιάθου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Μετά από την πολύ θερμή ανταπόκριση του κοινού της Σκιάθου, «Ο Αμερικάνος»επιστρέφει θριαμβευτικά στην Αθήνα και ανεβαίνει εκ νέου στο Θέατρο – «Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης», για 2 μόνο τελευταίες παραστάσεις, την Κυριακή 13 Μαρτίου, ενώ έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ Φιλίππων 2011 και θα παρουσιαστεί στην Καβάλα στις 27 Ιουλίου 2011.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 17/12/2009

Χριστουγεννιάτικη επιστροφή του «Αμερικάνου»

της Ιωάννας Κλεφτόγιαννη

            «Ένας «καλοφορεμένος, ωραίος, ανοιχτοπρόσωπος» «Αμερικάνος», ο αινιγματικός ήρωας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από το γνωστό ομώνυμο χριστουγεννιάτικο διήγημά του, έρχεται στην Αθήνα.

            Για δεκαπέντε βραδιές από τη σκηνή του θεάτρου «Αλεκτον» ο αγέραστος «Αμερικάνος» (1891) θα μας υπενθυμίζει τις διαστάσεις που μπορεί να πάρει η ανθρώπινη μοναξιά και η «αθεράπευτη» καχυποψία απέναντι σε οτιδήποτε άγνωστο ή φαινομενικά «ξένο».

Ο Θανάσης Σαράντος, συνεργάτης του Μπομπ Γουίλσον και ιδρυτής της ομάδας «Ηθικόν Ακμαιότατον», μετά τον Αντουάν ντε Σεντ-Εξυπερύ («Ο Μικρός Πρίγκιπας» ), τον Καμύ («Καλιγούλας») και τον Μάγιενμπουργκ («Ο Σκύλος, η Νύχτα και το Μαχαίρι»), αποφάσισε να «βουτήξει» στα βαθιά «ύδατα» του παπαδιαμάντειου σύμπαντος. Δραματοποιεί το διήγημα του Σκιαθίτη σε μια σόλο παράσταση που ανεβαίνει στο «Άλεκτον» το Σάββατο, με μοναδικό ερμηνευτή όλων των χαρακτήρων τον ίδιο. Είναι μια δουλειά με ιδιαίτερη συναισθηματική φόρτιση, καθώς συμπίπτει με τα 10χρονα της ομάδας του «Ηθικόν Ακμαιότατον». «Θα μπορούσε ο "Αμερικάνος" να είναι... συνέχεια του 2010», πιστεύει ο Σαράντος.

Δέκα ετών ήταν ο ηθοποιός όταν «κέρδισε» στο σχολείο τη μετάφραση του «Αμερικάνου» στα νέα ελληνικά. Πάντοτε ήθελε να βρει την ευκαιρία να τον δουλέψει. «Ήταν όνειρο ζωής», εξομολογείται. Τον προσέλκυε, πέραν της απαστράπτουσας παπαδιαμαντικής γλώσσας, ένα βασικό γεγονός: το ότι ο ήρωας είναι «ξένος μέσα στον κόσμο του».

Φυσικά, δεν είναι ούτε ξένος ούτε Αμερικάνος. «Είναι ένας Έλληνας μετανάστης, που ύστερα από 20 χρόνια επιστρέφει στο νησί του και δεν τον αναγνωρίζει κανένας». Περιπλανάται μόνος στην αποβάθρα του λιμανιού και τριγυρνά στα σοκάκια της μικρής συνοικίας, στα χαλάσματα του σπιτιού του Στάθη του Μοθωνιού.

            Ποιος είναι όμως ο άνδρας που έχει ξουραφισμένο το μουστάκι και τα γένια»; «Τα πάντα πλανώνται σε ένα σύννεφο αβεβαιότητας και σασπένς», τονίζει ο Σαράντος, αφού ο Παπαδιαμάντης μόνο στις τελευταίες σελίδες μάς αποκαλύπτει την ταυτότητα του ήρωα που έχει εξάψει την περιέργεια του περίγυρού του. Άλλωστε τα στοιχεία της ειρωνείας, του χιούμορ, του σασπένς, ακόμη και του θρίλερ, που εμπεριέχονται στο διήγημα, υπογραμμίζονται και στη σκηνοθεσία αλλά και στην ερμηνεία του Σαράντου.

Δεν ήταν μόνο η γιορτινή επικαιρότητα, αλλά και μια άλλη που του υπέβαλε το ανέβασμα του διηγήματος στη σκηνή: «Θεωρώ ότι ο "Αμερικάνος" θα μπορούσε να είναι η σημερινή ιστορία ενός μετανάστη ή λαθρομετανάστη εδώ στην Ελλάδα. Είναι ένα κείμενο που έτσι κι αλλιώς μυρίζει "ανθρωπίλα"».

Αποτελεί τη συνέχεια της έως σήμερα δουλειάς τής «Ηθικόν Ακμαιότατον»; «Θεωρώ ότι η σωματικότητα του ηθοποιού πρέπει να μετατοπιστεί σε άλλα προσωπεία», υποστηρίζει ο καλλιτέχνης. «Και τώρα ο αφηγητής, μια περσόνα του Παπαδιαμάντη, κρυφοκοιτάζει τη δράση και "μετατοπίζεται" στα πρόσωπα που αφηγείται με τη βοήθεια της μουσικής και των ήχων». Εξ ου τη σκηνή ο Σαράντος τη μοιράζεται επί ίσοις όροις με τον μουσικό Λάμπρο Πηγούνη.

«Είναι διαρκής η συνομιλία της πρόζας με τη μουσική». Υπάρχει ένα πιάνο «ξεκοιλιασμένο». Το «σύμπαν» όμως των παράξενων ήχων που παράγονται από τα ξυλαράκια και τις σπασμένες χορδές «συνάδει με όλη την ποικιλία και τον πλούτο της συγκλονιστικής γλώσσας του διηγήματος» ».

ΑΔΕΣΜΕΥΤΟΣ  ΤΥΠΟΣ –  23/12/2009

«…Το  χριστουγεννιάτικο  διήγημα του Σκιαθίτη συγγραφέα κοσμοκαλόγερου διασκευάζεται σε μονόλογο με ύφος μαύρης κωμωδίας και αποτελεί αφορμή για μια  επετειακή παράσταση της εταιρείας θεάτρου ‘Ηθικόν Ακμαιότατον’…».

ΗΜΕΡΗΣΙΑ 23/12/2009

«…ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ. Η παράσταση εστιάζει στην ιδιαίτερη ευαισθησία και στον ρυθμό  του λόγου των  φτωχών και καταφρονεμένων προσώπων ενός οικουμενικού και πανανθρώπινου συγγραφέα…».

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΣΦΗΝΑ» 3/1/2010

του Γιώργου Χριστοδούλου

«…Η σημασία του διηγήματος, που μετουσίωσε σε άριστο θεατρικό λόγο ο σχετικά νεαρός Θανάσης Σαράντος, είναι πρωτίστως η γλώσσα και το ταξίδι των θεατών σε μια άλλη Ελλάδα. Αυτή που δεν ζήσαμε, αυτή που δεν θα’ρθει ποτέ πάλι. Στο μεταξύ, εκπληκτικός ήταν στο πιάνο ο Λάμπρος Πηγούνης. Έκανε φοβερά πράγματα. Του αξίζουν τα εύσημα…».

ΕΘΝΟΣ – 22/3/2010

της Αντιγόνης Καράλη

«…Στην παράσταση του θεάτρου «Αλεκτον», από την εταιρεία θεάτρου «Ηθικόν Ακμαιότατον», ο Θανάσης Σαράντος ως αφηγητής ερμηνεύει μια περσόνα του Παπαδιαμάντη, κρυφοκοιτάζει τη δράση και «μετατοπίζεται» σε όλα τα πρόσωπα που αφηγείται με τη βοήθεια της μουσικής και των ήχων από τον συνθέτη Λάμπρο Πηγούνη. Μια συνομιλία της απαστράπτουσας γλώσσας του Παπαδιαμάντη με ζωντανή μουσική.

Το σύμπαν των ατμοσφαιρικών ήχων, που παράγονται από μια αλλιώτικη χρήση του πιάνου, συνάδει με όλη την ποικιλία, τη δύναμη και τον πλούτο της συγκλονιστικής γλώσσας του κλασικού διηγήματος…» .

Η ΑΞΙΑ 27/3/2010

της Φιλιώς Ράγκου

«Η  παράσταση… κερδίζει το στοίχημα… Κι όταν τελειώνει δεν  ξέρεις για τι απ’ όλα να πρωτοχειροκροτήσεις… Εν έτει 2010, ένα μονόπρακτο βασισμένο στον Παπαδιαμάντη, με έναν ηθοποιό και έναν συνθέτη επί σκηνής, αποδεικνύεται μακράν καλύτερο από άλλες πολυδιαφημισμένες υπερπαραγωγές. Και σίγουρα επειδή κάτι τέτοιες παραστάσεις είναι που μέσα από την απλότητά τους μας υπενθυμίζουν τι (θα έπρεπε να) εστί θέατρο που ‘άγει την ψυχή’…»

Cat is art –Ειρήνη Αιβαλιώτου  23/11/2010

Θανάσης Σαράντος, του ονείρου ταξιδευτής

της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

««Ήτο τη 24 Δεκεμβρίου… Άμα αποβιβασθείς εις την ξηράν άνθρωπος υψηλός, καλοφορεμένος, ως σαρανταπέντε ετών, ανοιχτοπρόσωπος… Εβάδιζε με βήμα αβέβαιον εις την παραθαλάσσιον αγοράν ως να μη εγνώριζε πού ευρίσκετο… Ποίας φυλής, ποίου κλίματος ήτο, δυσκόλως ηδύνατο να εικάση τις... Μη βιάζεστε. Όχι, δεν έχουμε μεταφερθεί στη Σκιάθο του 1878, παραμονάς Χριστουγέννων… Εις τον λιμένα της ωραίας νήσου του «αγίου της λογοτεχνίας μας», Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Δεν μας ταξιδεύει η μηχανή του χρόνου. Παράσταση παρακολουθούμε και μάλιστα μία από τις παραστατικότερες μεταφορές λογοτεχνικού έργου στο θέατρο. Ηθικός και φυσικός αυτουργός ο Θανάσης Σαράντος.  Ο οποίος διδάσκει και ζωντανεύει το κλασικό διήγημα «Ο Αμερικάνος». Στην αχλύ και στο μισοσκόταδο της σκηνής φωτίζεται ένα μεγάλο μυστικό, αυτό της αειζωίας, του βάθους και της αλήθειας του Παπαδιαμάντη. ΄Εργο δύσκολο αλλά και ερωτεύσιμο. Αξιαγάπητο. Ο Θανάσης Σαράντος αποδεικνύει με την εταιρεία Ηθικόν Ακμαιότατον πως για να αρέσεις, για να κερδίσεις τη θέρμη του κοινού δεν χρειάζονται παχιά λόγια, πολυδάπανα λούσα, διαφήμιση. Χρειάζονται θυσίες βέβαια και κόπος και περίσσευμα ψυχής και μελέτη. Κεφάλαια δηλαδή δυσεύρετα, σπάνια. Τον είχα ξαναδεί στο «΄Ενας αριθμός» της Κάριλ Τσέρτσιλ και στο «Γάλα» του Βασίλη Κατσικονούρη. Και στα δύο ήταν εξαίρετος. Στον «Αμερικάνο» όμως διαπρέπει με απέρριτα μέσα ως σκηνοθέτης, ως ηθοποιός αλλά και ως καλλιτέχνης. Η αυθεντικά άψογη καθαρεύουσα τον θέλγει και την υπηρετεί με πιστότητα, μόχθο και αφοσίωση. Η ποίηση, ο σαρκασμός, η ακτινοβολία του πεζού λόγου του Παπαδιαμάντη τον γοητεύουν αφάνταστα γι’ αυτό και τα μεταφέρει με δεινότητα στο θεατή. Κατάγεται από τη Μεσσηνία και θυμάται εικόνες τρυφερές, όπως το ξημέρωμα στους εύφορους κάμπους, ένα γέρικο λευκό άλογο, έναν προστατευτικό παππού, το βρεγμένο χώμα. Εικόνες δραματουργικές που θυμίζουν Βυζηινό. Το φλουρί που κέρδισε σε μια βασιλόπιτα όταν ήταν μικρός στάθηκε η αιτία να γνωριστεί με τον κυρ-Αλέξανδρο. Τον «κοσμοκαλόγερο», όπως τον λένε κι αλλιώς. Μια Ρωσίδα δασκάλα στη Νέα Υόρκη όπου σπούδαζε τον προκάλεσε να δοκιμάσει τις υποκριτικές του δυνάμεις. Τα πρώτα του θεατρικά βήματα τα έκανε με τον αγγελιαφόρο των θεών, τον Ερμή, στις αριστοφανικές Νεφέλες. Τα χρόνια των σπουδών του στην Αμερική και στη Γερμανία προσέγγισε την πικρή νοσταλγία που νιώθει ο ξένος, ο έπηλυς, ο μετανάστης. Η ρητορεία, η πόζα, ο θόρυβος, η επιτήδευση, που αποτελούν τα κυριότερα γνωρίσματα της κακής τέχνης σήμερα, λείπουν ολότελα από τη δουλειά του. Για να διηγηθείς μια ιστορία χρειάζονται πρωτίστως οι αγνές προθέσεις και η ευωδιά της χαράς ενός παιδιού. Τότε ανακαλύπτεις το νήμα για να παίξεις τον άνδρα με το μαύρο παλτό και τη βαριά παλαιική βαλίτσα που γυρνά στον τόπο του ύστερα από είκοσι πέντε χρόνια και αναζητεί την ανθρωπιά του. Τότε αντιλαμβάνεσαι τί συμβολίζει η πράξη του Αμερικάνου που προσφέρει με ευγνωμοσύνη την αγγλική λίρα "ως να ήταν ο λαμβάνων και όχι ο δίδων"»

Εφημερίδα Εβδόμη	Παρασκευή, 29 Ιουλίου 2011

ΠΡΟΧΘΕΣ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΣΤΟ ΑΠΕΝΤΟΜΩΤΗΡΙΟ Ο «Αμερικάνος» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με τον Θανάση Σαράντο Η παράσταση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων Θάσου 2011, μαγνήτισε το κοινό και αυτό απεδείχθη μέσα από το παρατεταμένο χειροκρότημα που ακολούθησε μετά το τέλος της Ο «Αμερικάνος» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, μία ιστορία για την ανθρώπινη  μοναξιά, την εμμονή και παραμονή  του συναισθήματος αλλά και  για την αίσθηση της ανθρώπινης  καχυποψίας απέναντι στον όποιο «ξένο» παρουσιάστηκε στο πλαίσιο θεατρικής διασκευής προχθες βράδυ στο Απεντομωτήριο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων – Θάσου 2011.  Σύμφωνα με  την υπόθεση, συναντήσαμε έναν  Έλληνα μετανάστη να επιστρέφει  στο νησί του μετά από είκοσι  πέντε χρόνια. Κανείς δεν τον αναγνωρίζει. Μόνος του περιφέρεται στην αποβάθρα του λιμανιού, τριγυρνά στα σοκάκια, αναζητά τα χαλάσματα του πατρικού αλλά και έναν ανεκπλήρωτο έρωτα που άφησε πίσω του στην ξενιτιά – με την ιστορία να ολοκληρώνεται με έναν ευτυχισμένο γάμο.  Αναλυτικότερα, ο αφηγητής Θανάσης Σαράντος εντυπωσίασε το κοινό με την ερμηνεία του – ή μάλλον θα έπρεπε να πούμε… τις ερμηνείες του, αφού στα διαλογικά μέρη του κειμένου μεταπηδούσε με αφοπλιστική άνεση από το ένα πρόσωπο στο άλλο, πότε στρέφοντας ενδεικτικά το πρόσωπό του προς άλλη κατεύθυνση, πότε απλά παραλλάζοντας τη φωνή του, όντας ο απευθύνων και προσλαμβάνων τον λόγο απανωτά. Ενδεικτικά, πότε μιλώντας ως Αμερικάνος και πότε ως καπετάν Ιμβιώτης, ανέδειξε σκηνές όπως…  Ο Αμερικάνος μόλις έχει μπει στο καπηλειό, ως «ο ξένος» και ερωτηθείς τι θα κάνει απαντά: «Δεν κάθομαι, πάω να κάμω γουώκ, να φέρω γύρο, πώς το λέτε;» ώστε να αντιτάξει ο καπετά Ιμβριώτης, θεωρώντας τον εαυτό του όχι μεν γνώστη των αγγλικών αλλά σίγουρα των… ιταλικών (διά στόματος ίδιου αφηγητή, ο οποίος είχε επί σκηνής το προφανές χάρισμα μιας πολλαπλής προσωπικότητας): «Να κάμεις σπάτσιο;». Η σκηνή έκλεισε τον Θανάση Σαράντο και πάλι ως Αμερικάνο να σχολιάζει: «Α, ναι, σπάτσιο. Ναι, βλέπω, σαν δεν ειπεί ένας λόγια ιταλικά, δεν καταλαβαίνει άλλος ρωμέικα» και προκαλώντας το γέλιο στους θεατές. Άλλωστε και μόνο η ιδιαίτερη γλώσσα του Σκιαθίτη συγγραφέα ως αντικείμενο αποστήθισης μιας αφήγησης προκειμένου μονοπρόσωπα να παρουσιαστεί, δίχως την εμφάνιση τρίτων προς χάριν διευκόλυνσης του μνημονικού, κατέστησαν το εγχείρημα του ηθοποιού αντικειμενικά ένα μικρό άθλο, τον οποίο με έκδηλη χαρά έφερε εις πέρας προκαλώντας με τη λήξη της παράστασης ένα παρατεταμένο χειροκρότημα που άργησε πολύ να παύσει.  Φυσικά, δε θα  μπορούσε παρά να έχει την  ιδανική βοήθεια. Το «βουβό» πρόσωπο που με λίγες βοηθητικές κινήσεις για τα πρακτικά καθαρά ζητήματα του έργου και κυρίως, που με τους ήχους εκτόξευσε την ατμόσφαιρα στα ύψη και υπερτόνιζε με τις μουσικές του δράσεις την παραμικρή έκφανση συναισθήματος αποτυπωμένη στα λόγια ενός μεγάλου συγγραφέα, ήταν ο δεξιοτέχνης Λάμπρος Πηγούνης. Η χρόνια θητεία σε παραδοσιακές μουσικές φόρμες, καθώς και στις πλέον σύγχρονες, όπως είναι οι επιρροές «του ανθρώπινου παράγοντα στην ζωντανή παρουσίαση ηλεκτροακουστικής μουσικής με βάση διαδραστικά συστήματα» συνετέλεσε καθοριστικά στο τελικό αποτέλεσμα.  Ποιο ήταν αυτό; Μα τονίστηκε παραπάνω: το παρατεταμένο χειροκρότημα του κοινού… Λυδία ΕΛΙΟΓΛΟΥ lydelioglou@gmail.com